Edhe unë jam një nga ata…

Pothuajse pesë muaj më parë, vizitova Tiranën. Gjeta gjithë shkaqet e pretekset e mundshme për t’u nisur. Asnjëherë nuk është shumë e vështirë për të gjetur hyrjen apo daljen tonë, apo ajo që e njohim me emrin “gate”, gjithmonë jemi grumbull në një vend.

Muhabetet që dëgjoja ishin nga më të ndryshmet, që nga sapuni i lëngshëm që një zotërie ja kishte ndaluar siguria e aeroportit që ta merrte me vete, e deri tek ato që nuk të shkojnë kurrë në mendje. Fakti që pas disa orësh do të shikoja vendin tim, m'i zbehte ato muhabete boshe.

Më kishte marrë shumë malli për qytetin ku kisha kaluar vite të bukura e më pak të bukura, madje në hyrje të rrugës së Durrësit, më dukej vetja si Telo tek filmi “Njeriu i mirë”, që thotë se Tiranën e dashuronte, dhe unë e dua shumë, madje më duket se të parin që takova nga ai vend edhe u martova me të. 

Fjala e urtë “larg syve, larg zemrës”, nuk është kot, çdo gjë ishte ndryshe tani në qytetin që megjithëse nuk kam lindur aty, më duket sikur është i imi. Takova shumë miq e piva kafe si dikur, në mjediset tona, që tani nuk di pse më dukeshin të huaja. Në qytetin tim, përveç një mijë halleve të shumta, e zhurmave marramendëse, lypësat ishin shtuar pa masë. Duke të bindur edhe më tej se punët shkonin si mos me keq, e se shkalla e zhvillimit dhe rritjes ekonomike ishte larg. Madje për ata lypësa që i gjen gjithkund, pranë Lanës, në çdo kryqwzim, tek rruga e Durrësit, tek rruga e Kavajës, tek Skënderbeu… kudo, drita jeshile kishte mbetur vetem në semafor të kuq. Aq shumë ju ishin errur sytë nga skamja, saqë nëse nuk ju jepje dy paratë e kërkuara të sulmonin, madje edhe të mallkonin.

Java iku sa hapën e mbyll sytë, më duhej të paketoja sërish çantën e të nisesha andej nga kisha ardhur. Pasi udhëtuam pak më shumë se dy orë, mbërritem në kryeqytetin belg. Ishte ora 21.30 minuta.
Shikoja njerëz që vraponin për të zënë rradhën. Fundi i garës për ta  ishte dëshpërues, pasi dogana belge e kishte me shumë nge, e ata që vrapuan patën kohë të rregullonin frymën, të normalizonin pulsin e madje t’ju thahej edhe djersa nga gjithë ai vrap i marrë.

Ndarja nisi në ato çaste; “ EU citizens” dhe “All passports”. Një ndjenjë e çuditshme të pushton, pra qytetarë janë vetëm ata që gëzojnë një pasaportë të një shteti që ka të drejtën të jetë pjesë e Bashkimit Europian. Pjesa e mbetur, janë vetëm “Të tjerët”. Filmi shqiptar ”Rrethi I kujtesës”, ku nazistët i identifikonin viktimat e tyre të luftës vetëm nga një numër, më çukiste mendjen. Më dukej vetja e tillë, viktimë naziste e luftës së dytë botërore, në vitin 2014 ku kontrollori është belg i moderuar. Duke patur vetëm leje qëndrimi dhe jo pasaportë holandeze më duhej të pozicionesha tek ata “Të tjerët”, “All passports”.

Rradha sa vinte e bëhej me e gjatë, ndërsa në anën tjetër tek shtetasit europiane ajo gjithmonë pakësohej. Aty ku qëndronim ne, rradha ishte dyshe. Ju kujtohet filmi vizatimor me Nils Holgerssonin dhe patat? Rradha jonë i ngjante pikërish asaj tufe. Por, tek patat ka një rregull, të gjitha i binden prijëses së tyre. Ne as këtë nuk e kishim, të gjithë mundoheshin t’ja hidhin tjetrit duke i kaluar me brryla sa majtas-djathtas. Me intrigueset ishin dhe janë ato gratë e moshës 45 - 70 vjeçare që bëjnë sikur nuk shikojnë dhe futen me "stil", pa rradhë... duke të acaruar dhe më tej. Me këtë sjellje isha mësuar, meqë jam njeri shumë impulsiv dhe marr kot dhe aty ku nuk duhet i kisha premtuar vetes që nuk të bëja “sherr”.

Prej nga vendi ku isha pozicionuar prej më shumë se gjysmë ore, shikoja njerëzit që të shqetësuar, nxirnin nga çanta  garancitë, që fëmijët ju kishin dërguar. Mendja bënte sërisht pyetje.. boll i thoja, mjaft më! Por ajo s'më dëgjonte. "A është e drejtë një gjë të tillë? Përse një belg, një holandez një gjerman mjafton të blejë një biletë të mari pasaportën, dy plaçka në çantë dhe të niset? Askush nuk e pyet ku shkon, sa para ke me vete, ku do të flesh, apo përse do të flesh?"
E dhimbshme teksa shikoja disa plaka me duart që ju dridhen tek nxjerrin 100 letra nga çanta. A nuk jemi ne “visa free”, dhe askush nga pushtetarët tanë nuk merr as mundimin të flasë për këtë të drejtë tonën?

 Lotët më ishin mbledhur në grykë. Më në fund kisha arritur të prekja finishin, isha aty, e para në rradhë për t’ju paraqitur policit belg. Aq e lodhur isha sa nuk po dëgjoja gjithë turmën që thërrisnin “ajo goca, ajo goca”, - bëhej fjalë për mua, duhej të shkoja unë, në sportelin e qytetarëve europianë, pasi aty s’kishte më këmbë njeriu. Çfarë fati! U bëra europiane, të paktën nga sporteli.

“Mirëmëngjes”, – më drejtohet oficeri, duke u përpjekur të tregonte fjalën shqip që kishte mësuar. Tani është “mirëmbrëma”, - i thashë, - por në fakt ke të drejtë, për dhjetë minuta nis dita  e re. 
- E shoh që je e lodhur,  – më tha sërish ai, - por edhe ne duhet të bëjmë punën tonë.
Nuk bëri asnjë pyetje, vuri vulën në pasaportën time dhe më tha: “Mirë se erdhe, shko të flesh tani!” Mora pasaportën dhe ika, nuk guxova t’i thoja dot policit që jam dhe unë një si ata, kam të njëjtin gjak, i  vetmi ndryshim është një kartë, ajo copë letër që autoritetet holandeze më dhanë kohë më parë.

To my lovely wife

With the coldness of the night I will go,
tomorrow in the church I won't be there.
How many people crying,
and is cold, even with so many people surrended.

I'm sorry my dear, I left you alone,
I'm happy for the life together.
I wish I could stay a little bit more,
to see you again,
drinking a coffee in the afternoon
and saying good morning when the sun shines.

But life is short and you never know.
What do I have now? Nothing, just cold.
I saw you and the kids in the Church, crying.
Don't feel sad my dear, don't feel alone.

I'm always with you, in the sadness day,
and in the happy morning.
don't be sad my dear just remember me,
as I always will, in my not coming back way.

Shkeputur nga libri "Per dashurine"

      Përpara se të vinte ora 17:00, vendosi të dilte të bënte pazarin. I duhej të blinte gjërat e nevojshme. Në këtë orë kishte edhe pak njerëz nëpër shkallët e pallatit, pasi kërkonte të shmangte në maksimum takimin me ta. Gjithçka në këto çaste e bezdiste sidomos pyetjet kureshtare të fqinjëve që nuk ndryshonin asnjëherë, sepse gjithmonë e pyesnin kur do të gjente punë dhe kur do të fejohej. Këto ishin dy gjërat që atë e shqetësonin tej mase, njeriu nuk guxonte të kishte aspak jetë private në këtë qytet që shumëkush e quante edhe Metropol.
Një grua e moshuar rreth të 80-ave, e cila jetonte në apartamentin ngjitur dukej sikur nuk bënte gjë tjetër vetëm qëndronte prapa derës. Sa herë që Keit do të dilte nga shtëpia, do të përballej me gruan e moshuar, kjo gjë e acaronte shumë. Tani po luante kukafshehthi, ruante çastin që i dukej qetësi dhe dilte nga shtëpia në majë të gishtave. Plaka i kërkonte llogari ku po shkonte, pse nuk i
kishte fshirë shkallët për atë ditë, ose pse nuk ishte zgjuar në orën 5:00 të mëngjesit që të ndizte pompën e ujit, pasi na kishte qenë radha e Keitit.
Kur dëgjonte këto llomotitje të plakës, sa nuk i ulërinte në fytyrë që ta linte të qetë me gjithë fjalët që thoshte, por sërish e mbante veten dhe përgjigjej si një vajzë me kulturë.
- Më fal nëno, por kam qenë pak e zënë këto ditë, ja do ta ndez sot pompën në darkë.
- Jo unë kam ujë, ti për mua mos e ndiz, - përgjigjej me të njëjtin ritual ajo.
“Po atëherë çfarë dreqin ke që më turfullon që në mëngjes”, fliste Keit me vete, ndërsa plakës i shfaqte një buzëqeshje të shtirur dhe hidhej shkallëve, sa nuk vraponte që të shpëtonte nga plaka thinjoshe, e cila tundte kokën sikur donte.
      Keit kishte studiuar gjashtë vjet për gazetari në një nga shkollat më të mira të Holandës, kishte bërë shumë praktikë në Hilversum, ku dhe ishte qendra e gjithë medias në këtë vend të vogël. Po kështu, ajo kishte një Curriculum Vitae më se të mirë, ndërsa po haste shumë vështirësi për të gjetur një vend pune në profesionin e saj. E para vështirësi ishte konvertimi i diplomës. Shpeshherë mendonte sesi kishte mundësi që në vendin e saj kishte politika të tilla që nuk i jepnin kurrë përparësi studentëve, të cilët kishin mbaruar studimet jashtë vendit. Për hir të së vërtetës, sado e hidhur që të jetë, duhet pranuar se në Shqipëri një pjesë e mirë e studentëve, jo të gjithë, që e merrnin diplomën me miq ose me para dhe po ata ishin të parët që gjenin vendet më të mira të punës. Kjo i dukej shumë e padrejtë dhe jo vetëm e padrejtë, por sipas saj kjo bëhej burim burokracie, mediokriteti, duke bërë që sërish ai vend i vogël të mos kishte një brez të specializuar njerëzisht që do t’i jepnin mundësinë të ecte përpara.
      E gjitha kjo i ngjallte dhembje, kishte braktisur gjithçka, për t’u kthyer në këtë vend, i cili po e shkelte gjithmonë e më shumë me këmbë. Sa herë ishte përplasur në dyert e Ministrisë së Arsimit, për të konvertuar atë të shkretë diplomë. Çudia ndodhte kur punonjësit ishin në kafene dhe as që denjonin të vinin të shikonin diplomën e saj. Për një vulë ajo u detyrua të shkonte një javë rresht në Ministri, në këtë institucion që duhej të hapte dyert për studentë të tillë, madje jo vetëm për të. Çdo ditë ikte nga dyert e kësaj ndërtese, që nga jashtë i dukej si burg ku nuk mund të hyje pa lejen e gardianit, pa bërë thuajse asgjë. I vetmi që arrinte të takonte ishte polici te hyrja, i cili si gjithmonë nuk e lejonte të bënte asnjë hap më tutje. U përpoq të linte takim me personin përgjegjës për diplomat si ajo e Keit, por dukej çdo gjë e kotë. Pas shumë rropatjesh, arriti më në fund të konvertonte atë copë kartoni që përmblidhte gjithë mundin dhe sakrificën e saj.
       Hapi i radhës ishte një takim për punë në një gazetë të njohur në vend. Aty shpresonte shumë ta fitonte një vend pune, lajmërimin për të cilin e kishte parë rastësisht në një gazetë. Ajo përmbushte të gjitha kriteret që kërkonin. Bëri gati të gjitha dokumentet që i duheshin për të pasur një paraqitje dinjitoze. Nuk i mbetej që tjetër veçse të priste të nesërmen.
       Pas shumë kohësh po zgjohej me zile, e me një qëllim të caktuar. Bëri lutjen e saj drejtuar Zotit, si çdo mëngjes, niset drejt qendrës së qytetit, aty ku edhe ndodhej godina që priste me padurim të punësohej. Kjo jo vetëm se i duheshin paratë, por edhe se gazetaria ishte pasioni i vetëm. I dukej sikur që nga lindja mbarte një mision mbi vete, ose kishte iluzione se do të përmbushej me profesionin që kishte zgjedhur.
      Trokiti në një derë. Brenda dëgjohet një zë i plotë mashkulli. Keit u dridh: “Bo, bo, çfarë zëri, si do të flas unë kur ky të pritka me këmbët e para”.
Gjithsesi mori guximin dhe u fut brenda.
- Mirëdita, kam ardhur për atë vendin bosh për gazetare. E pashë lajmërimin në gazetë. Unë quhem Keit dhe në këtë dosje ndodhen të gjitha rezultatet e mia.
Tha gjithçka kishte për të thënë me një frymë, si e zënë në faj. Dokumentet që mbante në duar ia vuri me ngadalë në tavolinë burrit hijerëndë, që qëndronte para saj, i cili pa ngritur sytë nga tavolina e pyet:
- Ku e ke mbaruar shkollën e lartë?
Keiti përgjigjet me ndrojtje, a thua se kishte gabuar në gjithë atë punë dhe lodhje që kishte bërë.
- Kam mbaruar në Holandë, në “Erasmus University”, kam studiuar për gjashtë vjet atje.
- Aaa edhe domethënë meqë ke mbaruar në Holandë duhet të të pranojmë ne patjetër, - përgjigjet ai që mbante pozicionin e drejtorit të gazetës.
- Unë, unë... - belbëzoi Keit, - nuk e thashë këtë gjë zotëri, po kërkoj vetëm një punë, siç mund ta kërkonte gjithkush. Mori pak zemër dhe shtoi: - Besoj se e kam këtë të drejtë.
- Ou po na tregon edhe të drejtat tani. Po mirë çfarë ju mësonin në atë shkollën në Holandë, ëëë, se këtë nuk e marr vesh. Po çfarë kujtoni ju se duke mbaruar një shkollë jashtë shtetit mund të vini këtu e të bëni si të doni.
      U turbullua edhe më tepër, i dukej sikur kishte ngatërruar zyrën ku po kërkonte punë. Për një çast mendoi se mos ndoshta duhej të ishte futur te zyra përballë. Por jo ishte pikërisht ai, personi që duhej të takonte. Në këto çaste, sekretarja e tij hyri në zyrë dhe duke e thirrur në emër i foli në vesh për një çështje pune. Ajo ishte një vajzë e re që nuk duhej t’i kishte mbushur të 20-at. Ishte veshur me një minifund, ose më mirë të themi superminifund, një kanotiere që më shumë ia nxirrte jashtë bukuritë që ia kishte falë natyra sesa i mbulonte.
U çudit shumë nga kjo pamje. Vjedhurazi i hedh një sy vetes së saj. Atë ditë ishte veshur me një palë pantallona të zeza dhe një këmishë të bardhë. Të dyja i shkonin shumë. Kur u pa në mëngjes në pasqyrë mendoi me vete se ngjante vërtet si një gazetare serioze, por tani e kuptoi se kishte zgjedhur veshjen e gabuar.
Vajza doli nga zyra duke vënë në pah më tepër hiret e saj, ndërsa Keiti ishte skuqur nga koka te këmbët. Donte të merrte dosjen, të cilën personi që qëndronte përballë saj as që mori mundim më të vogël ta hapte, do të ishte shumë po të thoshim që ta shikonte.
- Pra, ku e lamë, ah po ti ishe ajo që kërkoje punë, - nisi ai sërish bisedën me atë zërin e vrazhdë.
- Epo na vjen keq, atë vendin për të cilin thuhej në gazetë sapo e zumë. Siç e pe edhe vetë sekretarja ime sapo më sugjeroi dikë, më duhet ta marr në punë. Normalisht, është mbesa e mikut tim dhe ka mbaruar me nota shumë të mira, nuk kam sesi ta lë pa punë, ndryshe nuk do të kem mundësi të luaj as tavëll me mikun tim pasditeve e të pimë ndonjë birrë, besoj më kupton.
Për Keitin kjo përgjigje ishte fyerja më e madhe që i ishte bërë. Nuk arrinte as ta besonte që para syve të saj vjen një bishtpërdredhur dhe i hedh poshtë të gjitha vitet e punës, të mësimeve, hedh poshtë gjithë ata profesorë dhe emra të njohur të gazetarisë në botë.
E ndjente që një tufë lotësh po i rrotullohej në kapakët e syve, nuk mund të fliste, pasi nëse do ta bënte një gjë të tillë, lotët do t’i vërshonin si lumë mbi faqe. Mori ngadalë dokumentet që qëndronin mbi tavolinë dhe me gjysmë zëri, por që askush, përveç saj, nuk e dëgjoi tha: “Më falni” dhe doli jashtë.
Shkallët e institucionit i zbriti duke gëlltitur lotët, përpiqej në maksimum që njerëzit që po kalonin aty të mos e shikonin duke qarë. E vetmja gjë që nuk donte në ato çaste ishte të fliste, pasi e dinte që nuk ishte e aftë të mbante vërshimin e lotëve, që besonte se ishin më shumë sesa lumi Lana që kalonte aty pranë. Nuk donte të shkonte menjëherë në shtëpi, pasi atë ditë ishte edhe takimi i parë me
Julian. Megjithëse, ajo i kishte lënë përshtypje të mirë, nuk donte kurrsesi që banorja e re e shtëpisë ta shikonte në atë gjendje. Pasi bëri një shëtitje duke u sorollatur sa andej-këtej, e mblodhi mendjen. Do të shkonte në shtëpi dhe do të ftonte Julian të hanin diçka jashtë. I dukej sikur shtëpia ia kujtonte edhe më shumë dështimin që kishte pasur atë ditë, ose ndoshta përfundimisht nuk donte të rrinte brenda. U përpoq të hiqte nga fytyra atë shprehi sikur kishte vdekur dikush dhe u nis.
Julia e pa disi me dyshim ftesën për të darkuar jashtë, duke llogaritur edhe paratë që kishte, megjithatë nuk tha jo. Edhe ajo kishte vendosur që do ta shijonte jetën, do të shfrytëzonte çdo rast që i jepej qoftë edhe për të ngrënë një sufllaqe, doner ose për të pirë një kafe.
Ato të dyja ishin dy vajza të këndshme, që shumëkush mund t’i merrte edhe për binjake. Secila kishte kaluar peripecitë e saj në jetë, për asnjërën nuk kishte qenë asgjë e lehtë, ndoshta prandaj mes tyre filloi vërtet një shoqëri e mirëfilltë. Darkën e hëngrën të thjeshtë, por në një vend të qetë e të këndshëm. Siç dukej asnjëra nuk donte të përfshihej në turmën e zhurmës e të jetës së natës që ofronte qyteti. Gjatë darkës i tregonin njëra-tjetrës ndodhi, por nuk prekën ato detaje që nuk donin, ose mendonin që të paktën për momentin ishte më mirë që ato që i shqetësonin të ishin sërish pjesë e fshehtësisë së tyre…


                                                                    * * *

Gjumin e bëri të trazuar, në ëndërr e ndiqte nga pas zëri vulgar i personit që kishte takuar atë paradite. Madje në ëndërr shkoi shumë larg. Njeriu i tmerrshëm, e ndiqte nga pas, ndërsa në dorë tundte dosjen e saj të diplomës, të masterit, të internshipeve, ose kurseve që ajo kishte ndjekur. E gjithë jeta e saj ishte e përmbledhur në ato letra, ndërsa ai me një të lëvizur të dorës i flaku tutje nga kati i gjashtë, ku edhe ndodhej zyra e tij. Keit u tmerrua, zbriti rrëmbimthi shkallët, pasi ashensori nuk punonte. Doli në katin e parë dhe mori djathtas ndërtesës, mendoi se në atë krah duhej të kishin rënë edhe dokumentet e saj. Po ç’të shikonte, pastruesit e qytetit kishin ndezur një zjarr dhe po digjnin edhe ca letra, ndër to edhe dosjen e saj. Oh, jo aty ishte e gjithë jeta e saj. U ul në gjunjë e rropatur: “Kjo nuk mund të ndodhë”, klithi me një zë të trembur. Siç duket kishte bërtitur aq shumë, sa dëgjon një zë duke e thërritur: - Keit, Keit, zgjohu ishte vetëm një ëndërr e keqe, zgjohu, nuk është asgjë!
Hap sytë dhe sheh Julian që e thërriste, ndërsa në duar mbante një gotë me ujë.
- Paskam qenë në ëndërr, - tha ndërsa mori gotën me ujë që i zgjati Julia.

Udhëkryq

Një kohë iku, perëndoi, e sa shumë të tilla, kanë ardhur e shkuar, ndërsa ne, duket sikur qëndrojmë në po të njëjtin vend. Duket sikur ne jemi vrojtues të fatit tonë tragji-komik, spektator i një tragjedie pafund, që nuk kemi guximin të ndalojmë aktin që po ndodh.
Ai, populli që mbart kaq shumë forcë në vetvete, ka nuk di ku ka kryet.
Askush nuk mund të thotë se kush jemi e ku po shkojmë?
Ata, hienat politike, çirren me sa fuqi kanë, t’ju mbushin mendjen. Ju është bërë koka daulle, nuk dini çfarë bëni.
Dhe koha ikën, e asgjë nuk ndryshon.
Nga mjerimi mund të presësh gjithçka, vjedhje, plaçkitje, kurvëri… E pra, në këtë pikë kemi mbërritur ne.
Po tani ç’na ka mbetur vallë? Hedh vështrimin tutje dhe nuk sheh asgjë, vetëm gri e më pas hapësirë e errët pafund.
Kemi shitur gjithçka, pasuri e nder, nuk na ka mbetur më asgjë. Pse në mendje të vijnë vargje të shkruara kohë më parë?
Po sot Shqypni pa më thuaj si je?
Po sikur lisi i rr'zuem për dhe.
Edhe për sa kohë këto vargje do të jenë realitet, realitet i dhimbshëm që e sheh çdo ditë, që e prek çdo çast, me të cilin vuajmë në përjetësi.
Ne presim me sytë nga qielli dhe nga bota.
Të dyja bashkë duket sikur thonë: Çfarë po bën ti me fatin tënd o njeri? Çohu, ndrysho, mos rri i ngrirë.
E ne sërish bëjmë sikur nuk dëgjojmë, e sërish rrimë, presim e fatin tonë tragjik vështrojmë.

Ne

Mbaj mend si sot takimin tone te fundit ne aeroportin "Nene Tereza", ne Rinas. Ishte nje dite maji, dite si gjithe te tjerat, ndersa ne, nje grup i vogel, mbledhur grusht ne nje kafene buzes rruges plot pluhur te aeroportit, qe thuhej se do te ndertohej, pinim kafe. Kush e kush thithte hundet duke qare pa ze, genjenim e thonim qe s'do te merziteshim. I kisha premtuar vetes qe nuk do te qaja, por isha e pafuqishme per ta mbajtur ate premtim. Qava e qava shume, qava edhe ditet qe me pas vijuan... te tjeret u habiten pa mase, si mund te qante njeriu kaq shume per dike... dhe per me teper te qaje per dike qe nuk ishte i dashuri...? Ne ato kohe e ne ate moshe a nuk qajne vajzat vetem per te?! Sa shume kohe ka kaluar e sa shume kemi ndryshuar. Sa shume gjera kane rrjedhur ne jeten time, e ne jeten tende gjithashtu. Une u martova e ti nuk erdhe dot, linda dhe nje femije, nje djale e serish me gjithe dwshirwn e madhe tende, ti nuk erdhe dot...
Dhe qenka e thene te takohemi serish, por pas dhjete vjetesh ne nje tjeter aeroport. Shume njerez qe ishin me ne ate dite nuk jane e nuk do te jene me... Une besoj se nuk kam ndryshuar shume, plus minus disa kg me pak, ti ke vene disa kg me teper qe nga hera e fundit qe pime kafe bashke...e mban mend?
Te te them te drejten kam gezim, ankth, mosbesim... te gjitha i kam bashke, a do te jete e vertete qe do te takohemi serish? Na ndan vetem nje jave... sa mall kam...